Pafupifupi anthu 8,000 akuti afa ndipo ena masauzande ambiri avulala ndi chivomezi chomwe chinachitika Lolemba ku Turkey ndi Syria.
Nyumba zikwizikwi zidagwa m'maiko awiriwa ndipo mabungwe othandizira akuchenjeza za "zowopsa" zomwe zachitika kumpoto chakumadzulo kwa Syria, komwe mamiliyoni a anthu omwe ali pachiwopsezo komanso othawa kwawo anali atadalira kale thandizo la anthu.
Ntchito zazikulu zopulumutsa zikuyenda ndi gulu lapadziko lonse lapansi lomwe likupereka thandizo pakufufuza ndi kuchira.Pakadali pano mabungwe achenjeza kuti anthu omwe amwalira ndi ngoziyi atha kukwera kwambiri.
Nazi zomwe tikudziwa zokhudza chivomezichi komanso chifukwa chake chinapha kwambiri.
Kodi chivomezicho chinagunda kuti?
Chimodzi mwa zivomezi zamphamvu kwambiri zomwe zachitika m'derali m'zaka 100 zidagwedeza anthu omwe adagona m'mamawa Lolemba m'mawa pafupifupi 4 am. Makilomita 24.1 (14.9 miles), United States Geological Survey (USGS) idatero.
Zivomezi zingapo zotsatizanatsatizana zinabweranso kudera lonselo patangotha maola ochepa chichitika choyamba.Chivomerezi chachikulu cha 6.7 chinachitika patangotha mphindi 11 chivomezi choyamba chinachitika, koma chivomezi chachikulu kwambiri, chomwe chinali ndi mphamvu ya 7.5 mu magnitude, chinagunda pafupifupi maola asanu ndi anayi pambuyo pake pa 1:24 pm, malinga ndi USGS.
Chivomezi champhamvu cha 7.5 chija, chomwe chinachitika pa mtunda wa makilomita 95 kumpoto kwa chivomezi choyambiriracho, ndicho champhamvu kwambiri kuposa zivomezi zoposa 100 zimene zachitikapo mpaka pano.
Opulumutsa tsopano akuthamangira nthawi ndi zinthu kuti atulutse opulumuka kuchokera pansi pa zinyalala mbali zonse za malire.Nyumba zoposa 5,700 ku Turkey zagwa, malinga ndi bungwe loyang'anira masoka mdzikolo.
Chivomezi cha Lolemba chinalinso chimodzi mwamphamvu kwambiri zomwe Turkey idakumana nazo m'zaka zapitazi - chivomezi champhamvu cha 7.8 chagunda kum'mawa kwa dzikolo mu 1939, chomwe chidapha anthu opitilira 30,000, malinga ndi USGS.
N’chifukwa chiyani zivomezi zimachitika?
Zivomezi zimachitika pa kontinenti iliyonse padziko lapansi - kuchokera pamwamba pa mapiri a Himalaya kupita ku zigwa zotsika kwambiri, monga Nyanja Yakufa, mpaka kumadera ozizira kwambiri a Antarctica.Komabe, kufalitsidwa kwa zivomezi zimenezi sikungochitika mwachisawawa.
USGS ikufotokoza chivomezi ngati "kugwedezeka kwa nthaka komwe kumachitika mwadzidzidzi chifukwa cha vuto.Kupanikizika kwakunja kwa dziko lapansi kumakankhira mbali za vutolo pamodzi.Kupsyinjika kumachulukana ndipo miyala imasefukira mwadzidzidzi, kutulutsa mphamvu m’mafunde amene amayenda m’nthaka ya dziko lapansi ndi kuyambitsa kugwedezeka kumene timamva pa chivomezi.”
Zivomezi zimayezedwa pogwiritsa ntchito makina oonera zivomezi, omwe amawunika mafunde a zivomezi omwe amayenda padziko lapansi chivomezi chitatha.
Ambiri angazindikire mawu oti "Richter Scale" omwe asayansi adagwiritsa ntchito kwa zaka zambiri, koma masiku ano amatsatira Modified Mercalli Intensity Scale (MMI), yomwe ndi muyeso wolondola kwambiri wa kukula kwa chivomezi, malinga ndi USGS.
Momwe zivomezi zimayezera
N’chifukwa chiyani munthuyu anali wakupha chonchi?
Pali zinthu zingapo zimene zachititsa kuti chivomezichi chikhale chakupha kwambiri.Chimodzi mwa izo ndi nthawi ya tsiku zomwe zinachitika.Pamene chivomezicho chinkagunda m’maŵa, anthu ambiri anali m’mabedi awo pamene chinachitika, ndipo tsopano atsekerezedwa pansi pa bwinja la nyumba zawo.
Kuonjezera apo, ndi nyengo yozizira komanso yonyowa ikudutsa m'derali, zovuta zowonongeka zapangitsa kuti ntchito zopulumutsa ndi kubwezeretsa mbali zonse za malire zikhale zovuta kwambiri.
Kutentha kwatsika kale kwambiri, koma pofika Lachitatu akuyembekezeka kutsika madigiri angapo pansi pa ziro.
Malo omwe ali ndi mphamvu zochepa pakali pano akukhazikika ku Turkey ndi Syria.Pamene izi zikuyenda, izi zidzabweretsa "mpweya wozizira kwambiri" kuchokera pakati pa Turkey, malinga ndi katswiri wa zanyengo ku CNN Britley Ritz.
Akuyembekezeka kukhala -4 digiri Celsius (24.8 degrees Fahrenheit) ku Gaziantep ndi -2 madigiri ku Aleppo Lachitatu m'mawa.Lachinayi, kuneneratu kumatsika mpaka -6 madigiri ndi -4 madigiri motsatana.
Zomwe zapangitsa kuti zikhale zovuta kuti magulu othandizira afikire kudera lomwe lakhudzidwa, Nduna ya Zaumoyo ku Turkey, Fahrettin Koca, adanenanso kuti ma helikopita sanathe kunyamuka Lolemba chifukwa cha nyengo yoipa.
Ngakhale zili choncho, akuluakulu a boma apempha anthu kuti achoke m'nyumba zawo kuti atetezeke chifukwa cha zivomezi zina.
Chifukwa cha kuwonongeka kochuluka m'mayiko onsewa, ambiri ayamba kufunsa mafunso okhudza ntchito yomwe zomangamanga za m'deralo zikanachita pa ngoziyi.
Katswiri wa zomangamanga ku USGS, Kishor Jaiswal, adauza CNN Lachiwiri kuti dziko la Turkey lidakumana ndi zivomezi zazikulu m'mbuyomu, kuphatikiza chivomerezi mu 1999 chomwe chidachitika.kumwera chakumadzulo kwa Turkeyndipo anapha anthu oposa 14,000.
Jaiswal adanena kuti madera ambiri a ku Turkey adatchulidwa kuti ndi madera owopsa kwambiri a zivomezi ndipo, motero, malamulo omanga m'deralo amatanthauza kuti ntchito zomangamanga ziyenera kupirira zochitika zamtunduwu ndipo nthawi zambiri zimapewa kugwa koopsa - ngati kuchitidwa bwino.
Koma si nyumba zonse zomwe zamangidwa molingana ndi zivomezi zamakono zaku Turkey, adatero Jaiswal.Zoperewera pamapangidwe ndi zomangamanga, makamaka m'nyumba zakale, zikutanthauza kuti nyumba zambiri sizingathe kupirira kuopsa kwa kugwedezeka.
"Ngati simukupanga izi kuti zikhale zolimba kwambiri zomwe angakumane nazo m'moyo wawo wopanga, zomangazi sizingagwire bwino," adatero Jaiswal.
Jaiswal adachenjezanso kuti nyumba zambiri zomwe zasiyidwa zitha "kufooka kwambiri chifukwa cha zivomezi ziwiri zamphamvu zomwe tidaziwona kale.Pali mwayi wochepa wowona chivomezi chotsatira champhamvu kwambiri chomwe chingagwetse nyumba zomwe zidawonongekazo.Chifukwa chake panthawi yachivomezichi, anthu akuyenera kusamala kwambiri kuti apeze malo omwe ali ofooka kuti apulumutse anthu. ”
Nthawi yotumiza: Feb-08-2023